محمدرضا مهدوی‌پور/ در آستانه «اربعین حسینی» دل‌های عموم مردم ایران بی‌قرارتر از همیشه به سوی «کربلای سید الشهدا علیه السلام» پر می‌کشند. از شهرهای کوچک تا کلان‌شهرها، کاروان‌های پیاده‌روی و موکب‌های مردمی جملگی در تمنای نام «حسین علیه السلام» به «وحدت» رسیده‌اند. وحدتی فراگیر که به عنوان نیروی ذخیره‌ و «قدرتی استراتژیک» در هر زمان و مکانی همچون «۱۲ روز دفاع مقدس» از قابلیت استفاده برخوردار است. وحدتی فراگیر که از صورت لفظ و «وحدت کلمه» خارج شده است و ریشه‌های خود را به مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» پیوند زده است. مفاهیمی که محدود به دوره زمانی خاصی نبوده و به برکت «انقلاب اسلامی» سالانه بر عمق دریافت و «کانسپت» (Concept) آن افزوده می‌شود وچه خوب است که به مناسبت «اربعین ۱۴۰۴ هجری‌شمسی» به مرور چند نکته پرداخته شود:

۱/ پُرواضح است که شروع جاذبه‌ی «مغناطیس حسینی» در روز «اربعین» می‌باشد و اساسا این «اربعین حسینی» است که همچون یک «خبرنگار» بی‌وقفه و همه ساله «حقیقت عاشورا» را به گوش همگان می‌رساند و موجب می‌شود تا «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» در سطح «شور» و ندبه «عاشورا» برای پیروان آن حضرت باقی نماند و در فرایندی ۴۰ روزه ایشان را به «سطح شعور» و فهم و شناختی عمیق رهنمون و هرساله مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» را برای آنها برجسته‌ از پیش سازد.

۲/ «اربعین حسینی» در اصل اگر چه یک موعد هرساله برای «تجدید پیمان» با «آرمان‌های حسین ابن علی علیه‌السلام» است؛ اما از منظری دیگر یک موقعیت ویژه برای «بازگشت جاماندگان» و دورافتادگان به «طریق حسین علیه السلام» است. فرصتی هرساله برای بازگشت به زندگی پاک و زیستن مبتنی بر الگو و «سبک زندگی حسینی». فرصتی که به برکت «خون مطهر حسین علیه السلام» رقم خورده و می‌تواند نقطه عطفی در زندگی هر فردی با هر میزان از بدی و خوبی باشد.

۳/ در روایتی متواتر از وجود مبارک «امام حسن عسکری علیه اسلام» نقل شده است که «نشانه‌های مؤمن و شیعه، پنج چیز است: اقامه نمازِ پنجاه و یک رکعت؛ زیارت اربعین حسینی؛ انگشتر در دست راست کردن؛ سجده بر خاک و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم» . روایتی نه تنها اهمیت «زیارت اربعین» را هویدا می‌سازد؛ بلکه نشان می‌دهد همان گونه که «نماز ستون دین» و شریعت است، «زیارت اربعین» و توجه ویژه به حادثه کربلا نیز «ستون ولایت» است. ستونی که با مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» معنی پیدا می‌کند و دلیل و چرایی اینکه «خون حسین‌بن‌علی علیه السلام» بعد از ۱۴۰۰ سال دارد همچنان می‌جوشد و روزبه‌روز تازه‌تر می‌شود و روزبه‌روز زنده‌تر می‌شود را واضح و عیان می‌سازد. خونی که هر ساله می‌جوشد تا تشخیص «حق و باطل» ، «صدق و کذب» ، «حسن و قبح» ، «ذلّت و عزّت» ، «سفاهت و خردورزی» و سرانجام «مرگ و زندگی» را برای هر جوینده‌ای ممکن سازد و با شفافیت و وضوح هر چه تمام در دسترس عموم مردمان جوامع مختلف در هر زمان و دوره‌ای از تاریخ قرار دهد.

۴/ «اربعین حسینی» به ذات خود رسانه‌ای پر قدرت است که در طی بیش از ۱۴ قرن به خوبی توانسته «صدای عاشورا» را به گوش همگان برساند. «رسانه‌ای تبیین کننده» که در همان اربعینِ اوّل با مجاهدت و فریادهای «زینب کبری سلام الله علیها» و «حضرت سجّاد علیه السلام» فعالیت رسمی خود را در «دنیای ظلمانی» و تحت حاکمیّت بنی‌امیّه و سفیانی‌ها و در مسیر رفت برگشت کوفه تا شام و در موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که ظلمات محض بود آغاز گردید و تا به امروز بر وسعت مخاطبان خود آنچنان افزوده است که بخشی از آن در تصاویر سیل جمعیت سالانه زوار و شرکت کنندگان در «راهپیمایی اربعین» قابل مشاهده است. پس اگر چه دست قدرتمند الهی اجازه تحریف و تبدیل مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» را به هیچ جریان فکری شیطانی نخواهد داد؛ اما این همه رافع مسئولیت و وظیفه متولیان فرهنگی و رسانه‌ای کشور نخواهد بود. پس اگر چه اقدامات نمایشی و بعضاً کم عمقی همچون تدوین «سند اربعین» توسط «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در طی سالیان اخیر به عنوان اوج اقدامات «تولی‌گری فرهنگی» در این عرصه معرفی و در محافل مختلف مورد بیلان‌دهی مدیران امر واقع می‌شود؛ اما واقعیت آن است که فعالیت هنری و رسانه‌ای در این رویداد سالانه عظیم و بی‌نظیر همچنان دچار سرگشتگی و در ضعیف‌ترین و بی‌نظم‌ترین حالت ممکن است و با حجیم‌سازی‌های بصری لخت و انتشار بدون ملاحظه تصاویر عمومی از «راهپیمایان اربعین» همراه می‌باشد. تصاویری که شاید در لحظاتی حس خوبی را به مخاطب مشتاق حسین منتقل سازد و در بهترین حالت به عنوان یک تصویر یادگاری گونه از برگزاری مراسمی پرشور دست به دست شود و همچون تصاویر مخابره شده توسط شبکه‌های معاندی همچون «بی بی سی فارسی» و «اینترنشنال» و ... در بطن خود حامل مفاهیم ضدارزشی نباشد! عملا آورده‌ای جز شور اولیه ندارد! و این همه در حالی است متاسفانه در عرصه «تبیین اربعین» با رویکرد ترویج مفاهیم اصیل «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» اقدام درخور و شایسته‌ای صورت نپذیرفته و مشخصا «سبک زندگی حسینی» در تولیدات رسانه‌ای کشور و بالاخص تولیدات هنری از کمترین جایگاهی برخوردار نمی‌باشد.

۵/ مهمترین درسی که «اربعین حسینی» به ما می‌دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره‌ی «شهادت» را در مقابل «طوفان تبلیغات دشمن» زنده نگه داشت و این یکی از همان «پیام‌های اصلی عاشورا» است که از حلقوم «اباعبدالله» و حلقوم «زینب کبری» سلام‌ الله ‌علیهما و در نهایت غربت و تنهایی صادر شد و امروز فضای عالم را فرا گرفته است. پیامی که گواهی می‌دهد «حسین علیه‌السّلام» بیش از هر چیز متعلّق به انسانیّت و «جبهه جهانی مستضعفان عالم» است. به همین جهت است که «اربعین حسینی» سوای نظر توجه به مختصات و جغرافیای راهپیمایی و انعکاس تصویری حضور میلیونی زوار از گروه‌ها و اقشار مختلف و پذیرایی عراقی‌ها و ... نیازمند یافتن جایگاه و نقش تبیین کننده در عرصه ترویج «سبک زندگی حسینی» و تعمیم بخشی به مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» با استفاده از «زبان هنر» در روح و جان مخاطب مشتاق و جویای شنیدن است. فرصتی هر ساله که بر بستر یک رزمایش عظیم و شگفت بین‌المللی به وقوع می‌پیوندد. ظرفیتی که امسال می‌توانست به واسطه فهرست بلند بالای شهدای جبهه مقاومت و تحولات گسترده در محور مقاومت و مشخصا «۱۲ روز دفاع مقدس» و ... منشأ اقدامات رسانه‌ای ویژه‌ای در راستای به فهم رساندن مخاطب برای درک جایگاه و فرصت تاریخی خود برای «تولید نهضت» گردد. زیرا توجه به شان «تولید کننده بودن» در مختصات و مدار «نهضت حسینی» همان چیزی است که به نسل آگاه درس می‌دهد که اگر مشکل در «سبک زندگی» یا همان «دین» خود داری، خود را اصلاح کن و اگر «صالح» هستی و در زندگی فردی خود مشکلی نداری، برخیز و «مصلح جامعه پیرامونی» خود و در نهایت «مصلح جوامع بشری» باش و از این منظر است که استفاده هوشمندانه از موقعیت تبیین کننده «اربعین حسسنی» برای ترپیج چنین ماموریتی در شرایط فعلی یک وظیفه مغفول قلمداد می‌شود.

۶/ معمولا در این‌جور پدیده‌هایی مانند «پیاده روی اربعین» که انسان مشاهده می‌کند که تبلیغاتی برای آن انجام نگرفته لکن ناگهان یک پدیده‌ای در محیط دید انسان بُروز می‌کند، «دست خدایی» مشهودتر از همه‌جای دیگر است؛ شما ببینید برای اینکه ده هزار نفر، پنجاه هزار نفر را یک جا جمع کنند، چقدر تلاش تبلیغاتی در دنیا انجام می‌گیرد، آخرش هم نمی‌شود. اما اینجا با وجود موانع فراوان، از «ایران» فقط بیش از دو میلیون نفر برای پیاده‌روی هشتاد کیلومتری و نه برای لذّت بردن و در هتل لمیدن بلند می‌شوند می‌روند «کربلا»! چند برابر آن هم از خود عراق و از مناطق دیگر؛ این یک حادثه‌ی الهی است، این یک «پدیده‌ی الهی» است؛ این نشان‌دهنده‌ی این است که این راه «راه عشق» است؛ منتها نه عشق مجنونانه، «عشق همراه بصیرت»؛ مثل عشق اولیا به خدا؛ «عشقی» که متاسفانه با آنچنان «بایکوت شدید رسانه‌ای» مواجه است که عملا فرصت ترسیم و نمایش در هیچ فیلم و سریال و یا تئاتر شاخصی را به صورت سالانه نمی‌یابد و در بهرتین حالت، محدود بهتولید محتواهای کلامی رنگارنگ با جنس‌های مختلف از حرف و حرف و حرف شده است.

۷/ اینکه «پیاده روی اربعین» به عنوان یک پدیده سالانه در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی نادیده گرفته می‌شود و عملا هیچ تولید هنری شاخصی در عرصه‌های مختلف نمایشی از «تئاتر» گرفته تا «سینما» و «شبکه نمایش خانگی» نمی‌خواهد و یا فرصت پیدانمی‌کند که به زوایای مختلف این گردهمایی سالانه و وجوه دراماتیک و داستان‌های حاشیه‌ای و پیرامونی آن توجه کند! شاید به بهانه‌هایی همچون «مسایل اقتصادی» و توجه به «گیشه» و ... قابل توجیه باشد؛ اما واقعیت آن است که عدم توجه نهادهای فرهنگی و هنری همچون «حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی» ، «بنیاد فرهنگی روایت فتح» ، «سازمان فرهنگی رسانه‌ای اوج» ، «بنیاد سینمایی فارابی» و در راس همه آنها سازمان عریض و طویل «صدا و سیمای جمهوری اسلامی» به «پیاده روی اربعین» و عدم تمرکز سالانه این نهادهای حاکمیتی برای تولید فیلم و سریال در این باره و کفایت کردن مدیریتی سازمان به مشتی برنامه زنده و مصاحبه و گفتگو و تبدیل «سیما» به «صدا» و تولیدات تصویری از برنامه‌هایی با کارکرد رادیویی کوتاه مدت و ... موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت و آن را بی‌ارتباط با حضور قدرتمند و هژمونی فراگیر «شبکه نفوذ فرهنگی و رسانه‌ای» در پیکره این ساختارها ندانست!

۸/ در پایان همچنان باید امیدوار بود تا در فرصت یک ساله پیش رو، سرانجام این سیل خروشان مشتاقان «اربعین حسینی» در عرصه فرهنگ و هنر نیز ظهور پیدا نماید و موضوع «اربعین حسینی» با بهره‌گیری از ظرفیت‌های گسترده سینما، تلویزیون و سایر هنرهای نمایشی، از جمله تولید فیلم‌های داستانی، مستند و سریال‌های فاخر و تئاتر و ... به شکلی شایسته، تأثیرگذار و هنرمندانه بازتاب یابد؛ به گونه‌ای که ابعاد تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و معنوی این رویداد عظیم نه تنها برای مخاطبان داخلی، بلکه برای جامعه جهانی نیز به تصویر کشیده شود و با تمرکز بر مفاهیم «قیام حسین ابن علی علیه‌السلام» توسط ابزار هنر به‌درستی منتقل و در حافظه بصری جامعه مانده‌گار گردد.